تکنیک‏هایی برای تحکیم روابط خانواده      

پدیدآورنده:فاطمه صالحی،        

احترام، عاملی به منظور تحکیم روابط زناشویی

رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در کلامی انسان‏ها را این‏گونه معرفی کرده است: «النّاسُ مَعادِنُ، کَمَعادِنِ الذَّهَبِ والفِضَّهِ؛ انسان‏ها معدن‏هایی همانند معدن‏های طلا و نقره هستند».

از این حدیث درمی یابیم همه انسان‏ها ارزشمند هستند. هر کس به شخصیت خویش احترام می‏گذارد و خویشتن را دوست دارد، همچنین، از خواسته‏های اوست که دیگران هم شخصیت و منش او را ارج بگذارند.

براین اساس، زن و شوهر باید حرمت یکدیگر را حفظ کنند و همواره با هوشیاری کامل، از به کار بردن هر لفظی که با شأن انسانی طرف مقابل سازگار نیست، به شدت بپرهیزند، خواه در محیط خانه باشد یا در مهمانی.

باید توجه داشت که احترام به همسر، نشانه بزرگی شخصیت و فهم و درایت خود انسان است؛ چنان‏که بی‏احترامی به او، از شخصیت ضعیف و ناسالم فرد حکایت می‏کند.

با رعایت احترام متقابل همسران، رشته محبت در میان‏شان استوارتر و پیمان زناشویی بادوام‏تر خواهد شد. بدین ترتیب، بسیاری از کدورت‏ها و درگیری‏ها به آسانی از بین می‏رود؛ چرا که بیشتر بحث و جدال‏های لفظی و فیزیکی در محیط خانوادگی، هنگامی شروع می‏شود که حرمت و احترام میان زن و شوهر از بین رفته باشد.

حضرت صادق علیه‏السلام از پدر بزرگوار خویش چنین نقل کرده است: «هرمردی که ازدواج کرد، باید همسرش را گرامی و محترم بشمارد».

حضرت صادق علیه‏السلام خود فرموده است: «هر زنی که به شوهرش احترام بگذارد و به او آزار نرساند، خوشبخت و سعادتمند خواهد شد».

پیام متن:

1. بنا به فرموده حضرت رسول صلی‏الله‏علیه‏و‏آله همه انسان‏ها به نوعی ارزشمند هستند.

2. احترام متقابل زن و شوهر، نشانه فهم و درایت و موجب انس و الفت است.

عفو و گذشت و تحکیم روابط زناشویی

انسان‏ها کم و بیش اهل لغزشند و بهترین‏شان کسانی هستند که از اشتباه‏های دیگران چشم بپوشند و عیب‏های همدیگر را بزرگ جلوه ندهند که این خود، به خوشی‏ها و زیبایی زندگی می‏افزاید. این صفت نیکو، در زندگی زناشویی اهمیت ویژه‏ای می‏یابد؛ زیرا زن و شوهر در کنار هم زندگی می‏کنند و در صورت چشم نپوشیدن از لغزش‏های طرف مقابل، وجودشان برای همدیگر تحمل‏ناپذیر خواهد بود.

زن و شوهر باید رضایت همدیگر را جلب کنند و از انجام دادن کارهایی که کدورت و ناراحتی به دنبال دارد، بپرهیزند. البته، ناممکن است که زن و شوهر به طور کامل دور از خطا و لغزش باشند. بنابراین، در این گونه موارد باید از خطاهای یکدیگر درگذرند تا زندگی به کام آنها گوارا و شیرین شود؛ زیرا چنانچه در این باره سخت‏گیری کنند و از اشتباه هم چشم نپوشند، زندگی یا به کام آنان تلخ می‏شود یا آن را از دست می‏دهند.

در یک ضرب المثل اسکاتلندی آمده است: «یک قسمت دوام زناشویی، روی محبت است و نُه قسمتش، روی گذشت از خطا».

بیشترین سفارش اسلام در مورد مسائل خانوادگی نیز، گذشت و چشم‏پوشی زن و شوهر از کج‏خلقی‏ها و اشتباه‏های یکدیگر است.

از امام صادق علیه‏السلام پرسیدند: زن چه حقی بر شوهرش دارد که اگر آن را ادا کند، نیکوکار شمرده می‏شود؟ فرمود: غذا و لباسش را بدهد و کارهایی را که از باب نادانی انجام می‏دهد، ببخشد.

از رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله هم روایت است: «زن بد، عذر شوهرش را نمی‏پذیرد و خطاهایش را نمی‏بخشد».

هرگاه اختلافی میان همسران پدید آید، شایسته است هر کدام چند لحظه با خود خلوت کنند و ازخود بپرسند: آیا اشتباه از من نبود؟ و وقتی به جواب مثبت رسیدند، با کمال شهامت، از همسر خود عذرخواهی کنند و بدانند با این کار، هرگز کوچک نخواهند شد؛ چون به دستور خدا عمل می‏کنند. طرف مقابل نیز بدون منت گذاری، پذیرای پوزش او باشد تا با این عمل، صفا و صمیمیت بر خانه حکم‏فرما و نشاط و شادابی آن حفظ شود.

پیام متن:

1. عفو و گذشت، لذت و دوام خانواده را تضمین می‏کند.

2. نگذشتن از خطاهای یکدیگر، تحمل‏ناپذیر شدن یا تباهی زندگی مشترک را موجب می‏شود.

ابراز علاقه، عاملی برای تحکیم رابطه زناشویی

بنای خانواده، بر پایه محبت استوار است. با مهر و دوستی، بسیاری از کاستی‏ها جبران می‏شود و بدون آن، بسیاری از خصلت‏های پسندیده دیگر، درک نمی‏شود.

در زندگی زناشویی، الفت و مهربانی، دل‏ها را به هم نزدیک می‏سازد و امید و اطمینان را در وجود همسر می‏نشاند. محبت زن و شوهر نسبت به یکدیگر، می‏تواند به وسیله زبان یا با روش‏های مختلف در عمل و در موقعیت‏های گوناگون ابراز شود. اظهار دوستی نیز باید با بیان کلماتی صریح و عاشقانه شکل بگیرد تا روح غبار گرفته در مسیر زندگی به پاکی مبدل شود و نشاط و شادابی در رگ‏های زندگی جریان یابد.

گرچه محبت امری است قلبی، ولی تا در قالب رفتارها و واکنش‏های متقابل ابراز نشود، کسی از آن آگاه نمی‏شود.

برخی از مردم با این فکر که من همسرم را دوست دارم و خدا نیز می‏داند، پس چه نیازی است او را از این علاقه آگاه کنم، از ابراز محبت به همسر غافل می‏شوند، در حالی که بنابر روایت امامان معصوم علیهم‏السلام ، دوست داشتن تنها کافی نیست، بلکه باید همسر را از میزان عشق و مهربانی خود باخبر سازیم.

امام صادق علیه‏السلام در این باره می‏فرماید: «هر کس از دوستان ما باشد، به همسرش بیشتر اظهار محبت می‏کند».

گاهی نیز می‏توان، با روش‏های مختلف از قبیل تماس تلفنی، دادن هدیه، نامه، گفتن جملات مهرآمیز و... محبت و عاطفه خویش را به همسر اثبات کرد.

از رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله روایت است: «هر چه ایمان انسان کامل‏تر باشد، به همسرش بیشتر اظهار محبت می‏کند».

پیام متن:

ابرازعلاقه: 1. موجب رفع کاستی‏ها و سپس رشد و کامیابی در زندگی.

2. از نشانه‏های دوستی با اهل بیت و ایمان کامل.

ابراز علاقه باید هم در گفتار و هم در کردار دیده شود.

رعایت پاکیزگی، عامل دیگر در تحکیم رابطه زناشویی

نظافت، از ارکان مهم زندگی انسان است که هم شرع و هم عقل سلیم به آن حکم می‏کند. هر چند نظافت در هر شرایطی لازم و پسندیده است، پاکیزگی و طهارت زوجین، به‏ویژه در زمان‏هایی که رابطه بیشتری با هم دارند، اهمیت بالاتری می‏یابد.

بدیهی است که رعایت نظافت و آراستگی، زن و شوهر را برای هم جذاب‏تر خواهد کرد و برعکس، ظاهر نامرتب و کثیف، آنها را از هم دور می‏سازد. توجه و سفارش فراوان اسلام بر مسواک، وضو، حمام به‏موقع، به کار بردن عطر و آرایش زنان برای همسر خویش بر همین مبناست.

کسانی که در حضور دیگران به ظاهر خود بیش از حد رسیدگی می‏کنند، ولی در حضور همسر خود در منزل این آراستگی و پاکی را رعایت نمی‏کنند، سخت در اشتباهند.

کارشناسان مسائل خانواده سفارش می‏کنند که زن و شوهر، حتی در خلوت‏ترین لحظه‏ها، به این مسئله اساسی اهمیت بدهند و با رعایت بهداشت و نظافت، به تحکیم رابطه عاشقانه خود بپردازند و نور محبت را در دل یکدیگر روشن سازند.

حسن بن جهم می‏گوید:

حضرت ابوالحسن را دیدم که خضاب کرده بود. عرض کردم خضاب کرده‏اید؟ فرمود: آری، مرتب و مهیا بودن باعث عفت زنان می‏شود. به خاطر نامرتبی و مهیا نبودن مردان است که زنان، عفت خویش را از دست می‏دهند. سپس فرمود: آیا دوست داری همسرت را نامرتب ببینی؟ گفتم: نه. فرمود: او هم عینا مانند توست.

و در حدیثی از حضرت باقر علیه‏السلام آمده است: «بر زن لازم است خودش را خوشبو کند، بهترین لباس‏هایش را بپوشد، به بهترین وجه زینت کند و با چنین وضعی، صبح و شام با شوهرش ملاقات کند.

پیام متن:

نظافت و طراوت، عاملی برای تحکیم رابطه عاشقانه بین زوجین و توجه نکردن به آن، موجب بر هم خوردن صفا و محبت است.

خانه داری زن

برخی از زن‏ها، آن‏گاه که از شغل و موقعیت‏شان پرسیده می‏شود، با بی‏میلی و سرافکندگی می‏گویند: ما فقط یک زن خانه‏دار هستیم. بدون شک، خانه‏داری زن و توجه به امر تربیت فرزندان و نیک شوهرداری کردن، از با ارزش‏ترین و مهم‏ترین کارهاست.

خدمتی که یک زن خانه‏دار و مادر شایسته و مدبر برای خانواده و اجتماع انجام می‏دهد، از پرارج‏ترین خدمت‏هاست.

خانه در حکم سنگر است و سنگربان اصلی آن، مادر خانواده است؛ چرا که پدر، معمولاً به دلیل شرایط شغلی‏اش، بیشتر در خارج از خانه به‏سر می‏برد. حال اگر این مکان مقدس از وجود مادر نیز خالی بماند، فرزندان این خانه، در معرض خطرها و آسیب‏های جدی قرار خواهند گرفت.

خانمی که تمام وقت و توان خود را صرف اداره خانه و تربیت فرزند و رفاه خانواده‏اش می‏کند، باید سربلند و مفتخر از این موضوع باشد. مسئولیت‏های متعددی که زن خانه‏دار در یک هفته انجام می‏دهد، به مراتب بیشتر از نقش‏های گوناگونی که یک هنرپیشه در طول چند ماه ایفا می‏کند، به استعداد و نبوغ نیاز دارد. آیا تاکنون به این فکر افتاده‏اید که کارهای تخصصی و هنرمندانه یک زن خانه‏دار چقدر سنگین و طاقت‏فرساست؟

رخت‏شویی، اتوکشی، خیاطی، نظافت و بهداشت خانه، مهمان‏داری، نظارت و مسئولیت امور مالی، مشاوره، مشکل گشایی، گاهی هم در نقش مدیر کل و رییس اداره کارگزینی! اینها اندکی از تکلیف‏های یک زن خانه‏دار است.

با این همه، وظیفه دیگری نیز دارد و آن، حفظ زیبایی و جذابیت و توجه به وضع ظاهری و پوشش خود است تا در نگاه همسرش دلربا و آراسته جلوه کند و ذهن و روحش به دیگری گرایش نیابد.

هیچ سازمان و اداره‏ای نیست که رئیس کل آن از جاروکشی تا نامه رسانی و بایگانی و امور مالی، همه را خود به تنهایی انجام بدهد. زن خانه‏دار، یگانه رییس کلی است که این معجزه را می‏کند و به خوبی و شایستگی از عهده آن برمی‏آید.

آری، تأثیر تدبیر خانه‏داری زن بر پیشرفت و سعادت افراد خانواده انکارناپذیر است، به گونه‏ای که بسیاری از مردان و جوانانی که به شهرت، موفقیت و مقام‏های بالای علمی و انسانی دست یافته‏اند، فقط بر اثر حسن تدبیر و اخلاق نیکو و فداکاری «یک زن خانه‏دار»، مسیر پرفراز و نشیب پیش از آن را پیموده‏اند.

پیام متن:

1. خانه‏داری، از با ارزش‏ترین و مهم‏ترین کارهاست.

2. زن خانه‏دار، در پیشرفت و سعادت همسر و فرزندانش نقش بسزایی دارد.

خوش خلقی از ارکان تحکیم رابطه زناشویی

بداخلاقی، از عادت‏های بسیار ناپسندی است که تحمل آن از سوی همگان، به ویژه همسر فرد بسیار سخت و گاهی ناممکن است. چنانچه یکی از زوجین به این خصلت دچار باشد، خانه و زندگی هر دو به محیطی تبدیل می‏شود که تحمل آن دشوار است.

در روایت‏های اهل بیت علیهم‏السلام پی‏آمدهای بسیار ناگواری برای بدی خلق بیان شده که بسیار تأسف‏بار است، از جمله اینکه، اعمال نیک چنین شخصی فاسد می‏شود و از بین می‏رود؛ زندگی‏اش سخت ودردناک است؛ بدخلقی برای او بدترین هم‏نشین و همراه می‏شود؛ در واقع او مؤمن نیست؛فشار قبر به سراغ او می‏آید؛ اهل و عیالش از او دوری می‏کنند؛ راحتی‏اش اندک و رزق و روزی‏اش کم است؛ به دوست و رفیق دست نمی‏یابد.

هنگامی که زوجین به سبب ارضای نیازشان به محبت و به امید خوشرفتاری و خوش‏اخلاقی همسر، در کنار هم قرار می‏گیرند، بداخلاقی از سوی هر کدام، آسیب جدی به ریشه پیوند آنان می‏زند و کمبود عاطفی مهمی در رابطه آنان پدید خواهد آورد.

همان گونه که در روایت‏های پیشوایان معصوم علیهم‏السلام آمده است: یکی از اسباب فشار قبر و عذاب در عالم برزخ، بداخلاقی با اهل خانواده است.

نقل است: سعد بن معاذ، با آن همه جلالت و قدر و با اینکه پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله پابرهنه در تشییع جنازه او حاضر شد، به فشار قبر گرفتار آمد. وقتی علتش را از آن حضرت پرسیدند، فرمود: زیرا با خانواده‏اش بداخلاق بود و با تندی رفتار می‏کرد.

پیام متن:

اشاره به آثار تلخ بداخلاقی و از بین رفتن مهر و محبت بین زوجین.

پرهیز از چشم و هم‏چشمی

یکی از موضوع‏های مهمی که از آغاز زندگی مشترک می‏تواند بنیان خانواده را برهم زند، توقع‏های نامحدود و حاکم شدن روح تجمل گرایی و رقابت مادی است.

روان‏شناسان، عمل چشم و هم‏چشمی را بیماری مزمن جامعه‏ها و بیماران آن را معضلی برای اجتماع می‏دانند که از احساس حقارت یا فخر فروشی، بلند پروازی یا حسادت ناشی می‏شود. آنها معتقدند که یاد خدا و مرگ و تربیت صحیح آدمی در کودکی، عامل بسیار مؤثری در درمان آن است.

زنان خانه دار، اگر مدیریت امور خانه را بر محور قناعت و پرهیز از خرج‏های غیرلازم و تشریفاتی تنظیم نکنند و از شوهر خود انتظارهای بی‏جا و خارج از توان مالی او داشته باشند، باید منتظر بروز تنش باشند؛ زیرا یا همسرشان به خواسته‏های افزون‏طلبانه آنان بی‏توجهی می‏کند که به بروز حرف‏ها و مشاجره می‏انجامد و یا به دنبال برآوردن خواسته‏های بی‏حساب آنان می‏رود که در این صورت، افزون بر آنکه باید بسیاری از گرفتاری‏ها را تحمل کند، امکان دارد زندگی‏شان به حرام آلوده شود.

اما اگر این عادت زشت اخلاقی را کنار بگذارند، احساس رضایت و بی‏نیازی خواهند کرد و محیطی سرشار از صفا و صمیمیت ایجاد می‏شود و خود و همسرشان از آن لذت می‏برند.

رسول اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید:

هر زنی که با شوهرش سازگار نباشد و او را بر چیزهایی که بیش از توانایی اوست، وادار کند، اعمالش به درگاه خدا پذیرفته نمی‏شود و در قیامت به غضب پروردگار جهان گرفتار می‏آید.

پیام متن:

1. چشم و هم‏چشمی نوعی بیماری روحی است.

2. رذیله اخلاقی رقابت در تجملات، موجب برهم خوردن آرامش یا آلوده شدن خانواده به گناه و انحراف می‏شود.