بسم الله الرحمن الرحیم
میلاد حضرت امام جواد علیه السلام مبارک
تولد
حضرت امام جواد(علیه السلام) در شهر مدینه و در سال 195 هجری قمری در شب جمعه نوزدهم ماه مبارک رمضان دیده به جهان گشود.پدر آن حضرت امام علی بن موسی الرضا، و مادرش خانمی بود به نام سبیکه، از اهالی نوبه که یکی از مناطق آفریقاست، و بعضی نیز گفته اند که نام مادر آن حضرت خیزران بود، و بعضی گفته اند که مادر آن بزرگوار از طائفه ماریه قبطیّه همسر رسول خدا و مادر ابراهیم فرزند رسول الله بوده است. (بحار الانوار ج 50 ، ص 1)
اسماء و القاب امام جواد(علیه السلام)
اسم آن حضرت محمد، و بعض القاب آن بزرگوار عبارت است از: تقی، منتجب، جواد، و مرتضی، و کنیه ایشان أبوجعفر بوده است که به ایشان در زبان اهل حدیث أبوجعفر دوم می گویند، زیرا أبوجعفر اول حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) بوده است.
اولاد آن بزرگوار
اولاد آن حضرت عبارت بودند از: 1 ـ امام هادی علیه السلام 2 ـ موسی مبرقع، 3 و 4 دو دختر به نامهای فاطمه و امامه.
سلاطین زمان آن حضرت
آن حضرت در زمان مأمون و معتصم عباسی زندگانی می کردند، و دختر مأمون به نام ام الفضل همسر ایشان بودند، که بنا بر بعضی از نقل ها حضرت به وسیله ام الفضل و به دستور معتصم با زهر به شهادت رسیدند. البته تذکر این نکته لازم است که امام جواد(علیه السلام) از ام الفضل دارای اولادی نشدند و مادر امام هادی(علیه السلام) خانم بزرگوری بودند به نام «سمانه مغربیّه».
نصّ بر امامت حضرت جواد(علیه السلام)
صفوان بن یحیی که یکی از بزرگان اسلام و یکی از راویان حدیث از امامان معصوم است می گوید:
به حضرت رضا(علیه السلام) گفتم : پیش از آنکه خداوند حضرت أبا جعفر را به شما عنایت کند از شما درباره امام بعد از خودتان می پرسیدیم و شما می فرمودید: خداوند پسری به من عنایت خواهد کرد، خداوند این فرزند را به شما داد و چشم ما روشن شد، خدا نیاورد آن روزی را که شما از دنیا بروید، اما اگر چنین روزی آمد چه کسی امام ما است؟ حضرت با دست اشاره به امام جواد کرد که آنجا ایستاده بود.
گفتم : قدای شما شوم این سه ساله است! حضرت فرمود : این به او ضرری نمی رساند، عیسی کمتر از سه سال داشت که قیام بر حجت نمود. ارشاد شیخ مفید ج 2 ص 266
در روایت دیگر معمربن خلاّد که یکی از روات شیعه است نقل می کند که از امام رضا(علیه السلام) شنیدم که فرمود : این أبو جعفر است که جانشین من است و مقام من از آن اوست، و سپس فرمود : ما اهل بیتی هستیم که خردسالانمان از بزرگسالان ارث می برند، که مقصود آن حضرت ارث امامت و علوم اسلامی است.
البته به دو نکته باید توجه داشت، اول: آنکه اسامی و اوصاف امامان بزرگوار شیعه بر زبان پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) جاری شده که در کتب روائی موجود است، و نکته دوم آنکه مشابه دو روایتی که در بالا ذکر شد روایات زیاد دیگری که تصریح به امامت امام جواد(علیه السلام)دارد وارد شده که ما به علت رعایت اختصار از آنها صرف نظر کردیم، کسانی که طالب باشند می توانند به مجلّد 50 ـ از کتاب بحار الانوار مراجعه فرمایند.
معجزات و کرامات حضرت جواد(علیه السلام)
آنچه مسلم است آن است که افراد با معرفت می توانند امام را از راه علم و دانش او بشناسند، لکن گاهی لازم است تا افراد خفته به وسیله اعجاز و یا کرامتی متنبّه شوند، در مورد امام جواد(علیه السلام) این مسأله بیشتر مورد نیاز بوده است، زیرا آن حضرت در سنین کودکی قرار داشت و برای افرادی خاص پذیرفتن امامت آن حضرت مشکل بود، گرچه افرادی از بزرگان و پیران قوم کفش آن حضرت را جلوی پایش جفت می کردند، لذا در زندگی آن بزرگوار کرامات زیادی واقع شده و نوشته اند که ما مختصراً به چند مورد اشاره می کنیم.
1ـ علی بن اسباط ـ از راویان معروف ـ می گوید : امام جواد(علیه السلام) را دیدم که به طرف منی می آید، نگاه دقیق به او دوختم و به سراپای او نگاه می کردم تا برای مصریان قیاقه او را توصیف کنم. آن بزرگوار به سجده افتاد و سپس گفت : همانا خداوند متعال در امامت احتجاج کرده به مثل آن چیزی که در نبوت احتجاج نموده است، خداوند فرموده است : » وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیّاً « ما در کودکی پیامبری به او دادیم، و نیز فرموده است : زمانی که به منتهی درجه قدرت خود رسید، و نیز فرموده است : زمانی که چهل ساله شد، بنابراین جائز است که خداوند حکمت را به او بدهد در حالی که کودک است، و جائز است که این کار در چهل سالگی انجام پذیرد. که دراین روایت امام (علیه السلام) از ضمیر راوی اطلاع داشته و جواب او را داده است. بحار الانوار ج 50، ص 37
2 ـ شخصی به نام امیة بن علی القیسی می گوید : من و حماد بن عیسی به خانه امام جواد(علیه السلام) در مدینه رفتیم تا با آن بزرگوار وداع کنیم، آن حضرت فرمود : امروز بیرون نروید بلکه فردا برای مسافرت حرکت کنید، وقتی از خانه آن حضرت بیرون آمدیم، حمّاد گفت : من می روم زیرا بار و اساس من حرکت کرده است، من گفتم : لکن من می مانم. سپس حمّاد رفت و در آن شب در میان دره ای که قافله در آن حرکت می کرد سیل آمد و حمّاد غرق شد، و قبر او نیز در همان مکان است. بحار الانوار ج 50، ص 43
3ـ شخصی به نام ابن حدید می گوید : با عدّه ای برای حج خانه خدا عازم شدیم، در راه زندان قافله ما را غارت کردند، وقتی به مدینه رسیدم در راه با امام جواد(علیه السلام) برخوردم. پس با او به منزل رفتیم و داستان را برای آن حضرت گفتم، ایشان دستور دادند لباس برای من آوردند، و خود مقداری دینار دادند و فرمودند : این دینارها را بین رفقایت به همان مقدار که از دست داده اند تقسیم کن، می گوید : وقتی پول مال باخته ها را دادم نه چیزی از آن دینارها کم آمد و نه زیادی باقی ماند.
در این جا به همین اندازه اکتفا می کنیم، علاقمندان می توانند به جلد 50 بحارالانوار مرحوم مجلسی مراجعه فرمایند.
فضائل و مناقب امام جواد(علیه السلام)
مرحوم مجلسی در بحارالانوار ج 50 ص 91 داستانی را از کتاب کشف الغمّه اربلی (ره) نقل کرده است که ترجمه آن چنین است.
ایشان از شخصی به نام محمد بن طلحه نقل می کند که گفت : بعد از شهادت امام رضا(علیه السلام) مأمون به بغداد آمده بود، اتفاقاً روزی به شکار می رفت، از کوچه ها که می گذشت افراد به کناری می رفتند و راه را باز می کردند، اتفاقاً در یکی از کوچه ها نوجوانان ایستاده بودند که کاروان مأمون آمدند، همه آنها با شتاب گریختند جز امام جواد(علیه السلام) که در آن هنگام سن ایشان در حدود یازده ساله بود.
مأمون نزدیک آن حضرت آمد و پرسید : چرا وقتی بچه ها رفتند تو نرفتی؟ آن حضرت بلافاصله فرمود : نه کوچه تنگ بود که من با رفتن خود راه تو را باز کنم ، و نه کار خلافی مرتکب شده بودم که از تو بترسم ، و گمان نمی کنم تو بدون سبب بی گناهی را بیازاری.
مأمون را از کلام آن حضرت خوش آمد و از او پرسید : اسم تو چیست؟ فرمود: محمد. دوباره پرسید : فرزند که هستی؟ فرمود : من فرزند علی بن موسی الرضا هستم.
منقبت دیگری که باید جزء کرامات آن حضرت شمرده شود چیزی است که مرحوم مجلسی(ره) در بحار از ارشاد شیخ مفید(قدس سره) نقل کرده است. و آن این که وقتی حضرت جواد(علیه السلام) از بغداد به طرف مدینه می رفتند به دروازه کوفه رسیدند، عده زیادی از مردم هم برای بدرقه آن حضرت آمده بودند، نزدیک غروب آفتاب به محلی رسیدند و از مرکب فرود آمده و داخل مسجد شدند، و در صحن مسجد درخت سدری بود که میوه نمی داد، حضرت امام جواد(علیه السلام) کوزه آبی خواست و سپس پای درخت با آن آب وضو گرفتند.
نماز مغرب را با مردم خواندند، در رکعت اول سوره حمد و إذا جاء نصرالله، و در رکعت دوم حمد و قل هوالله احد، و پس از نماز نوافل را خوانده و دو سجده شکر بجای آورده و از مسجد خارج شدند.
وقتی حضرت در صحن مسجد به درخت سدر رسیدند مردم نگاه کردند و دیدند که درخت بارآور شده و میوه تازه داده است، مردم از آن میوه ها تناول کردند و آن را شیرین و گوارا یافتند.
لازم به ذکر است که فضائل امامان معصوم و از جمله حضرت جواد الائمه(علیه السلام) بقدری زیاد است که احصاء آن مشکل است و آنچه در این مناسبتها ذکر می شود به عنوان نمونه و مثال است. و این نکته را نیز باید توجه داشته باشیم که فضائل بزرگی همچون علم فراوان، بندگی تام و تمام خداوند، سجایای برگزیده اخلاقی، و امثال اینها است که امامام معصوم را سرآمد همه انسانهای شریف و بزرگوار قرار داده است.
شهادت امام جواد(علیه السلام)
معتصم علیه اللعنة و العذاب آن حضرت را از مدینه به بغداد احضار کرد و آن حضرت در اواخر محرم سال دویست و بیست به مدینه وارد شدند و در آخر ذوالقعده همان سال از دنیا رفتند، آنچه مرحوم مفید نوشته است اشعار به آن دارد که شهادت آن حضرت ثابت نیست، لکن علاوه بر قرائن که عبارت از احضار جبری آن حضرت از مدینه و وفات آن بزرگوار پس از مدت کوتاهی »کمتر از یک سال « است، مرحوم مجلسی در جلد 50 بحار الانوار صفحه 17 از کتاب عیون المعجزات نقل کرده است که به دستور معتصم و به وسیله امّ الفضل دختر مأمون آن حضرت را مسموم نمود، و العلم عندالله.
آن حضرت در 27 ذی القعده سال 220 در سن 24 سال و چند ماه به شهادت رسید.
