شخصی
منع از نگاه هوس آلود به نامحرم؛ (جمعه 87/5/4 ساعت 5:19 عصر)
پرسش :
با توجه به منع از نگاه هوس آلود به نامحرم؛ چگونه امکان دارد از تداعی شدن تصویر نامحرم پس از دیدن اولیه جلوگیری کرد و از شیطانِ رجیم در امان ماند؟
| |
پاسخ :
تقوای چشم و کنترل تصاویر دیده شدة آن مشکل است؛ امّا این بدان معنی نیست که ما هیچ تسلطی نمی توانیم داشته باشیم. برای اینکه مهار چشم و تصویرهایش را به دست بگیریم لازم است با هم به مطالب ذیل توجه کنیم نکاتی که به ما کمک می کند تا دل را از تسخیر نامحرمان و هوس حفظ کنیم.
1. حافظه ها:
نظریه پردازان یادگیری، برای انسان سه نوع حافظه «حسی، کوتاه مدت و بلندمدت» ذکر می کنند. ابتدا محرک های محیط مثل نور، صدا، حرارت، بو، اشخاص و... به وسیله گیرنده های مختلف چون چشم، گوش، پوست، بینی و غیره دریافت می شوند و برای مدتی کوتاه (حدود یک تا سه ثانیه) در حافظه حسی ذخیره می گردند. ما از طریق فرآیند توجه و ادراک از وجود این محرک ها آگاه می شویم.
بخشی از این اطلاعات که بر اثر توجه، به صورت الگوهای تصویر ذهنی، صداها یا معانی رمزگردانی می گردند (به رمز در می آیند) وارد حافظه کوتاه مدت می شوند. اطلاعات وارده به حافظه کوتاه مدت برای حدود 15 تا 30 ثانیه در این حافظه ذخیره می شوند. بخشی از این اطلاعات که با اطلاعات یادگرفته شدة قبلی ارتباط برقرار می کنند به حافظه درازمدت انتقال می یابند. اطلاعات وارده به حافظه درازمدت به صورت سازمان یافته در می آیند که برای مدت های طولانی، در آنجا باقی می مانند. اطلاعات موجود در حافظة درازمدت در صورت لزوم به حافظه کوتاه مدت بازگشت می نمایند.[1]
با توجه به مطالب گفته شده باید گفت که یکی از راه های حذف تصویر نامحرم پس از دیدن، توجه و دقت نکردن به آن تصویر است (فکر نکردن و تأمل نکردن به آن و کوتاه کردن زمان نگاه تا حد امکان یعنی به محض دیدن، چشم ها را باید کنترل کرد). کنترل نگاه تا به مرحله حافظه کوتاه مدت نرسیده خیلی راحت تر است؛ اما حذف آن از حافظه کوتاه مدت به مراتب سخت تر از محو کردن آن از حافظه بلندمدت است.
چگونگی حذف (فراموشی) تصویر از حافظه حسی
از مجموع اطلاعات فراوانی که هر لحظه به حافظه حسی ما وارد می شود تنها آن اطلاعاتی انتخاب می شوند که «مورد توجه» ما قرار می گیرند این اطلاعات، برای پردازش به بخش های دیگر حافظه سپرده می شوند؛ بنابراین بهترین راه حذف آن از حافظه حسی، بی توجهی به آنهاست. [2]
چگونگی حذف اطلاعات تصویر ذهن از حافظه بلندمدت
مهم ترین عامل فراموشی یا حذف تصاویر از حافظه کوتاه مدت، جانشینی (displacement) مطالب جدید با مطالب قدیمی است. علت دیگر فراموشی، حذف خود به خودی آنها بر اثر گذشت زمان یا محو اثر است.[3] در ادامه به چندین جانشینی اشاره می کنم:
1. ذکر مداوم 2. توجه و دقت به لذت های حلال و مشروع 3. توجه به ضررهای دنیوی و اخروی لذت های نامشروع و... . با این جایگزین ها دیگر مجال و فرصتی باقی نمی ماند که به آن تصویر توجه و دقت کنیم.
2. افکار مثبت
هرگز از کلمات «نمی توانم، ممکن نیست فراموش کنم» استفاده نکنید. به جای آن بگویید چون که خداوند رحمان خواسته باید فراموشش کنم و به خود تلقین کنید که از پس این کار به راحتی بر می آیید.
3. جبهه ایمان
اگر انسان به تقویت ایمان خود مبادرت کند تا جایی که عالم را محضر خدا ببیند به هر تصویری اجازة ورود به خانة دل نمی دهد و در نبرد بین جبهه ایمان و جبهه نگاه حرام، برد با جبهه ایمان است. وقتی که انسان به خدا توجه دارد و خانه دلش و چشم جانش را با محبوبش پر کرد اصلاً جایی برای غیر پیدا نمی شود؛ پس به محض اینکه تصویر نامحرم وارد خانه چشم شد متوجه می شود که جایی برای او نیست و از همانجا عقب گرد می کند.
آری! در یک قلب جای دو معشوق نیست.
4. کنترل نگاههای فضول
پیامبر ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ فرمود: «از نگاههای اضافی پرهیز کنید که بذر هوس می پاشد و غفلت به بار می آورد».[4] انسان نمی تواند در جامعه چشم بسته راه برود و ناخودآگاه چشمش به نامحرم نیفتد؛ ولی دستور است که ما باید چشمان خود را از آنچه که خداوند حرام کرده، حفظ کنیم. یکی از راه های حفظ، این است که انسان کاری کند که کمتر با نامحرم اختلاط و گفتگوی غیرضروری داشته باشد و اگر نگاهش به نامحرم افتاد سریع چشم خود را از او بازگرداند. در روایت داریم «هر که چشمش را از حرام پر کند خدا در قیامت چشم او را از آتش پر می کند».[5] اگر در خیابان حرکت می کند از نگاه های زائد به این سوی و آن سوی خودداری کند و هرگاه نگاهش به نامحرمی افتاد به یاد عذاب هایی بیفتد که خداوند برای افراد هوس باز در نظر گرفته است و در روایاتی که گفته «اگر به نامحرم نگاه سوء کنید به محرم شما نگاه سوء می شود» تأمل کند. گاهی هم به فواید حفظ دیده از نامحرم توجه نماید. پیامبر خدا ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ فرمودند: «هیچ مرد مسلمانی نیست که نگاهش به زنی بیفتد و چشم خود را پایین اندازد مگر این که خداوند متعال به او توفیق عبادت دهد که شیرینی آن را در دل خودش بیابد».[6] امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «هرگاه کسی نگاهش به زنی بیفتد و نگاه خود را به طرف آسمان بیندازد یا چشم را بر هم نهد، هنوز چشم برهم نزده، خداوند از حورالعین به ازدواج او درآورد».[7]
5. جایگزینی حلال
امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «هرگاه فردی از شما زنی را دید و از او خوشش آمد برود منزل خود نزد همسرش؛ زیرا نظیر آن چه دیده است در همسر خود او نیز هست. شیطان را به دل خود راه ندهد و چشم خود را از آن زن برگرداند. اگر زن ندارد دو رکعت نماز بخواند و بسیار حمد خدا بگوید و بر پیامبر و آل او صلوات بفرستد و آن گاه از خداوند مسئلت کند که از فضل خویش عطایش فرماید. خداوند از روی مهر و رأفت خود نیاز او را برطرف خواهد ساخت».[8]
6. تکرار
در مورد آن تصویر با کسی سخن نگو! یا چیزی ننویس؛ چرا که این امر باعث تثبیت آن تصویر در ذهن است و همچنین درباره اش فکر نکن؛ چرا که اگر این افکار تداوم یابد عاقبت به گناه عملی و چشم چرانی و... می انجامد.
7. توجه به بزرگی خداوند
کسی که به خداوند عشق بورزد همان کاری را می کند که او می خواهد. او حاضر است برای عشقش همه چیزهای غیر خدایی را فراموش کند. کسی که خداوند در نظرش بزرگ جلوه کند غیرخدا در نظرش کوچک می نماید «عَظُم الخالق فی انفسهم فصَغُر مادونه فی اعینهم»[9] و از طرفی کسی که به نعمت های خداوند مخصوصاً قدرت بینایی توجه کند و بداند که شکر یعنی اجتناب از محارم، دیگر با آن چشم نمی تواند نامحرم را نگاه کند؛ به عبارت دیگر کسی که خانه دلش پر از یاد خداوند و نعمت های او و محبت به او گشت با چشم دلش نیز به طور ناخودآگاه نمی تواند غیرخدا و جلوه هایش چیزی دیگر را ببیند. او دیگر در پی شکر از خداست و با چشم نیز عبادت و شکر او (گریه از روی ترس از خدا، نگاه به عالم، نگاه به والدین، نگاه به قرآن و...) را به جای می آورد.
8. دعا و ذکر
ذکر (یا خَیرَ حبیبٍ و محبوبٍ! صلِّ علی محمد و آله)؛ ای بهترین دوست و معشوق! بر محمد و آل او صلوات بفرست. این ذکر برای غلبه بر وسوسه شیطان هنگام دیدن نامحرم بسیار مؤثر و کارساز است.
9. فراوان بگویید «هر آنچه نپاید دلبستگی نشاید» به این ترتیب دنبال لذتی باشید که هم پایدار و هم کمال آور باشد. برای مثال، ازدواج، لذت دارد؛ پایدار هم هست؛ چون پیوندی است که امضای شارع زیر آن است و انسان در پرتو آن به کمال نیز می رسد؛ چرا که دستور خداوند را انجام داده و از بسیاری گناهان محفوظ مانده است.[10]
10. در مورد سرگذشت افرادی که برای خداوند از گناه چشم پوشی کردند و در عوض مورد رحمت خداوند قرار گرفته اند مثل ابن سیرین[11] و شیخ رجبعلی خیاط[12] مطالعه کنید. این کار باعث می شود که با فرشته یاد حق، دیو یاد گناه از دل بیرون رود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. کیمیای محبت، محمدمحمدی ری شهری، دارالحدیث.
2. گناهان کبیره، شهید دستغیب، کانون تربیت شیراز.
3. تفسیر نمونه، تفسیر آیه 30 نور (قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ)
4. شرح مراتب طهارت؛ داوود صمدی آملی؛ قم: قائم.
[1] . سیف، علی اکبر، روش های یادگیری و مطالعه، 1379، نشر دوران، چاپ دوم، ص 21.
[2] . همان، ص 47 (با کمی تغییر).
[3] . همان، ص 48.
[4] . میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، دارالحدیث، قم، چاپ سوم، 1381، ص 6314.
[5] . همان، ص 6323.
[6] . همان، ص 6323.
[7] . همان، ص 6325.
[8] . همان، ص 6325.
[9] . امام علی ـ علیه السلام ـ، نهج البلاغه، خطبه 193، ترجمه محمد دشتی، قم، انتشارات تهذیب، چ 2، 1380.
[10] . محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت، ناشر دارالحدیث، ح چاپ دوم، 1378، ص 193.
[11] . به کتاب داستان راستان استاد شهید مطهری (ره).
[12] . محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت، قم، دارالحدیث | |
نویسنده: علی
لیست کل یادداشت های این وبلاگ
