زندگینامه دکتر قیصر امین پور
دکتر امین‌پور در دوم اردیبهشت ماه 1338 در گتوند دزفول به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در دزفول ادامه داد و در سال 57 در رشته دامپزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شد ولی پس از مدتی از این رشته انصراف داد.
قیصر امین‌پور، در سال 63 بار دیگر و این بار در رشته زبان و ادبیات فارسی به دانشگاه رفت و این رشته را تا مقطع دکترا گذراند و در سال 76 از پایان‌نامه دکترای خود با راهنمایی دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی با عنوان «سنت و نوآوری در شعر معاصر» دفاع کرد. این پایان‌نامه در سال 83 و از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.
قیصر امین‌پور، تدریس در دانشگاه را در سال 67 و در دانشگاه الزهرا آغاز کرد و سپس در سال 69 در دانشگاه تهران مشغول تدریس شد. وی همچنین در سال 68 موفق به کسب جایزه نیما یوشیج، موسوم به مرغ آمین بلورین شد. دکتر امین‌پور در سال 82 به‌عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی برگزیده شد.
وی فعالیت هنری خود را از حوزه اندیشه و هنر اسلامی در سال 1358 آغاز کرد .
در سال 1367 سردبیر مجله سروش نوجوان شد و از همین سال تاکنون در دانشگاه الزهرا و دانشگاه تهران به تدریس اشتغال دارد.
در سال 1382 نیز به عنوان عضو فرهنگستان ادب و زبان فارسی انتخاب شد.
اولین مجموعه شعرش را با عنوان "تنفس صبح" که بخش عمده آن غزل بود و حدود بیست قطعه شعر آزاد؛ از سوی انتشارات حوزه هنری در سال 63 منتشر کرد و در همین سال دومین مجموعه شعرش "در کوچه آفتاب" را در قطع پالتویی توسط انتشارات حوزه هنری وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی به بازار فرستاد.
در سال 1365 "منظومه ظهر روز دهم" توسط انتشارات برگ وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به بازار میآید که شاعر در این منظومه 28 صفحهای ظهر عاشورا، غوغای کربلا و تنهایی عشق را به عنوان جوهره سروده بلندش در نظر میگیرد. سال 69 برگزیده دو دفتر تنفس صبح و در کوچه آفتاب با عنوان «گزیده دو دفتر شعر» از سوی انتشارات سروش از وی منتشر میشود .
"آینه های ناگهان" تحول کیفی و کمی امین‌پور را بازتاب می‌دهد؛ در این مرحله امین‌پور به درک روشنتری از شعر و ادبیات میرسد. اشعار این دفتر نشان از تفکر و اندیشهای می‌دهد که در ساختاری نو عرضه میشود. آینه های ناگهان، امین‌پور را به عنوان شاعری تأثیرگذار در طیف هنرمندان پیشرو انقلاب تثبیت میکند و از آن سو نیز موجودیت شاعری از نسل جدید به رسمیت شناخته میشود.
در اواسط دهه هفتاد دومین دفتر از اشعار امین‌پور با عنوان "آینه های ناگهان 2"منتشر میشود که حاوی اشعاری است که بعدها در کتابهای درسی به عنوان نمونه هایی از شعرهای موفق نسل انقلاب میآید.
در همین دوران است که برخی از اشعار وی همراه با موسیقی تبدیل به ترانه هایی میشود که زمزمه لبهای پیر و جوان میگردد. پس از تثبیت و اشتهار، ناشران معتبر بخش خصوصی علاقه خود را به چاپ اشعار امین‌پور نشان میدهند و در اولین گام، انتشارات مروارید گزینه اشعار او را در کنار گزینه اشعار شاملو، فروغ، نیما... به دست چاپ میسپارد که در سال 78 به بازار میآید.
"گلها همه آفتابگردانند" جدیدترین کتاب امین‌پور نیز در سال 81 از سوی انتشارات مروارید منتشر شد که به چاپهای متعدد رسید و با استقبال خوبی روبهرو شد.
دکتر قیصر امین پور در سال 1382 علی رغم تمایلش از سردبیری سروش نوجوان استعفا داد و ضمن عضویت در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی؛ در دانشگاه تهران و الزهرا تدریس می کرد و به کارهای پژوهشی مشغول بود.
ویژگی سخن قیصر امین پور پیش از آنکه به عنوان شاعر دفاع مقدس و کودک و نوجوان به شمار آید در جامعه ادبی امروز به خاطر ویژگی های شعری اش شناخته شده است و شعرهای عمومی اش بیشتر از شعرهای کودکانه و نوجوانانه اش بر سر زبانهاست.
قیصر از دوران فعالیت خود در دوران دفاع مقدس،اش اشعار فراموش نشدنی بر جای گذاشته است که تعهدات قلبی شاعری دردمند،انقلابی و آرمانخواه کاملا در آن هویداست.
نگاههای اصیل،عمیق و انسانی او به مقولاتی چون فلسطین،انتظار و حضرت مهدی(عج)،شهادت و دفاع مقدس از جمله نگاههای نابی ست که نظیر آن را نزد کمتر شاعری میتوان یافت.از قیصر معمولا به عنوان شاعر متعادلی یاد میشود که حتی زیبایی کلام و نگاه هم در شعر او از افراط و تفریط به دور است.شعر قیصر یکی از معدود ردپاهایی ست که در جریان شعر امروز مسیر خود را گم نمی کنند.
از نیمه ی دوم دهه شصت بود که قیصر امین پور به ثبات زبان و اندیشه در شعرش دست یافت. هر چند جامعه ادبی او را به عنوان یک ادیب آکادمیک و استاد دانشگاه می شناسد ولی حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان هنوز قیصر را از آن خود می داند. دو دفتر "به قول پرستو" و "مثل چشمه- مثل رود" آوازه خوبی دارند.
در طلیعه دفتر "به قول پرستو" شاعر با طرح چند پرسش ارتباط خود را با مخاطب آغاز می کند:
چرا مردم قفس را آفریدند؟ چرا پروانه را از شاخه چیدند؟
چرا پروازها را پر شکستند؟ چرا آوازها را سر بریدند؟
قالبهای مورد علاقه همین پور عبارتند ار:چهارپاره، غزل، دو بیتی، قالب نیمایی و مثنوی .
ویژگی های شعری
الف: مضمون بکر
هوشیاری و دقت نظر امین پور از او شاعری مضمون یاب و نکته پرداز ساخته است. مضمون یابی و نکته پردازی او از نوعی نیست که وی را از واقعیت ها دور ساخته و نازک اندیشی های معما گونه را به ذهن و زبانش راه دهد(مثل شاعران سبک هندی.( ویژگی زبان او در عین سادگی و روانی، از زیبایی چشمگیری برخوردار است؛ مثلاً شعرهای لحظه سبز دعا،حضور لاله ها و لحظه شعر گفتن
ب: اندیشه های نو
یک تفکر سنتی در این مورد بر این باور است که هر چه بوده، گذشتگان و دیگران سروده و نوشته اند. پس آنچه سروده و نوشته می شود، تازگی و طراوت ندارد و دست کم تفسیری از آثار آنان است. اما پاسخی دیگر هست که می گوید: همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز و به خلق و کشف مدام هنری باور دارند. قیصر یکی از شاعرانی است که در این زمینه تلاش خوبی را سرگرفت. در قطعه "راه بالا رفتن" این نوگرایی در مضمون و اندیشه دیده می شود.
ج: زبان امروزی
امین پور در شعرهایش می کوشد از زبان امروزی در نهایت سلاست و روانی استفاده کند و رعایت کامل قوانین بکار گرفتن فرهنگ کنایات و اصلاحات به جمعیت زبان او کمک می کند. او در شعر "بال های کودکی" بیش از هر شعری فرهنگ زبانی توده مردم را وارد کرده است.
د: گوناگونی موضوعات
موضوعات برگزیده او ،عام و متعلق به نوجوانان و مردم است و تازگی و طراوت خوبی دارند و این فعالیت و حجم ذهنیت او را نشان می دهد.
هـ: وزن
یکی از راههای ارتباط با کودکان و نوجوانان در شعر استفاده از وزن ریتمیک و واژه های موزون و خوش آهنگ است و امین پور از این اوزان و نیز دیگر اوزان برای عام در شعرهایش به تنوع استفاده کرده است.
نمونه شعر
خلاصه خوبیها برای امام خمینی(ره)، از کتاب تنفس صبح:
لبخند تو خلاصه خوبیهاست لختی بخند خنده گل زیباست
پیشانیت تنفس یک صبح است صبحی که انتهای شب یلداست
در چشمت از حضور کبوترها هر لحظه مثل صحن حرم غوغاست
رنگین کمان عشق اهورایی از پشت شیشه دل تو پیداست
فریاد تو تلاطم یک طوفان آرامشت تلاوت یک دریاست
با ما بدون فاصله صحبت کن ای آن که ارتفاع تو دور ازماست
قصیر امین پور، در حوزه شعر کودک و نوجوان نیز، نامی آشناست ولی مانند بعضی از شاعران، در حوزه شعر کودک مکث چندانی از خود نشان نداد و بیشتر توجه خود را به نوجوانان معطوف داشت. نمونه آثار او در بخش شعر نوجوان: مثل چشمه، مثل رود(1368)، به قول پرستو(1375)، تنفس صبح(1363)، در کوچه انقلاب (1363(.
شعر راز زندگی از کتاب به قول پرستو:
غنچه با دل گرفته گفت:
زندگی
لب زخنده بستن است
گوشه ای درون خود نشستن است
گل به خنده گفت
زندگی شکفتن است
با زبان سبز راز گفتن است
گفتگوی غنچه وگل از درون با غچه باز هم به گوش می رسد
تو چه فکر میکنی
کدام یک درست گفته اند
من فکر می کنم گل به راز زندگی اشاره کرده است
هر چه باشد اوگل است
گل یکی دو پیرهن بیشتر ز غنچه پاره کرده است!
آثار
تنفس صبح
در کوچه آفتاب مثل چشمه ، مثل رود ظهر روز دهم
آینه های ناگهان
گلها همه آفتابگردانند
گزینه اشعار « مروارید »
بی بال پریدن
طوفان در پرانتز
به قول پرستو « مجموعه شعر نوجوان»
سنت و نو آوری در شعر معاصر
و....
قیصر امین‌پور شب گذشته هنگامی که بر اثر بیماری به بیمارستان دی تهران منتقل شده بود و تلاش‌های پزشکان برای مداوای وی نتیجه‌های در برنداشت درگذشت. شنیده‌ها حاکی از آن است که امین‌پور بر اثر بیماری قلبی درگذشته‌است.
از وی در زمینه‌هایی چون شعر کودک و نثر ادبی، آثاری منتشر شده است که به آنها اشاره می‌کنیم: طوفان در پرانتز (نثر ادبی، 1365)، منظومه ظهر روز دهم (شعر نوجوان، 1365)، مثل چشمه، مثل رود (شعر نوجوان، 1368)، بی‌بال پریدن (نثر ادبی، 1370) و به قول پرستو (شعر نوجوان، 1375).
از دیگر آثار قیصر امین‌پور، میتوان به مجموعه شعر «آینه‌های ناگهان» 1372، «گزینه اشعار» (1378، مروارید) و مجموعه شعر «گلها همــه آفتابگردان‌اند» (1380، مروارید) اشاره کرد.
وی پس از تصادفی در سال 1378 همواره از بیماری‌های مختلف رنج می‌برد و در نهایت در دوشنبه هفتم مهر 1386 در بیمارستان دی درگذشت.
شعری زیبا از قیصر:
می‌خواهمت چنان که شب خسته خواب را
می‌جویمت چنان که لب تشنه آب را
محو توام چنان که ستاره به چشم صبح
یا شبنم سپیده‌دمان آفتاب را
بی‌تابم آنچنان که درختان برای باد
یا کودکان خفته به گهواره تاب را
بایسته‌ای چنان که تپیدن برای دل
یا آنچنانکه بال پریدن عقاب را
حتا اگر نباشی، می‌آفرینمت
چونانکه التهاب بیابان سراب را
ای خواهشی که خواستنی تر ز پاسخی
با چون تو پرسشی چه نیازی جواب را
قیصر امین پور
فروردین 77
این شعر تقدیم به قیصر عزیز:
کوک کلام آتشین شب
ای قیصر قصر طلا آذین
...گنجی درون خاک بالارفت
یاخاکی از درون گنج
بی گمان کسی نتوان تورا پنداشت کرد
اما تو آن را بی گمان پنداشتی
بی شک که خاک راهم تو گنجی کاشتی
هجرتت آغاز کوچت به ژرفای بلند آرام
طوفانیست
آغاز مبارک بادت
